Trabzon'un Kadim Yapıları

Ayasofya Kilisesi

*

ASİYE A. YAZICI

-

Ayasofya : Kilise – Müze – Cami

Önceden müze faaliyeti görmekte olan kilise şu anda çeşitli düzenlemelerden sonra cami olarak faaliyetine devam ediyor. Bu nedenle giriş ücretsizdir. Kilise’nin iç duvarları İncil’den hikayeleri anlatan resimlerle bezenmiştir. Rengarenk işlemeler kiliseye canlılık vermiştir. Eskiden kimyasal boyalar olmadığı için yumurta gibi malzemeler kullanılarak yapılan bu resimler günümüze gelmeyi başarmıştır.

Silinen kısımlar ise restorasyonla onarım görmüştür.

Çok fazla turist akınına uğradığı için kiliseyi boş bulmak imkansızdır. Ama güzel yanı, tur rehberlerinin anlattığı bilgilerden faydalanabilirsiniz. Binanın en görkemli cephesi güneyidir. Burada Adem’le Havva’nın yaratılışı kabartma olarak anlatılmıştır. Güney cephesindeki kemerin kilittaşı üzerinde Trabzon’da 257 yıl hüküm süren Komnenos Hanedanı’nın sembolü olan tekbaşlı kartal motifi bulunmaktadır. Kubbede ana tasvir İsa, onun tanrısal yönünü aksettiren Hristos Pantokrator (Herşeye kâdir İsa) tarzıdır. Bunun altında bir kitabe kuşağı, daha altta ise melekler frizi bulunur. Pencere aralarında on iki havari tasvir edilmiştir. Pandantiflerde İsa’nın doğumu, vaftizi, çarmıha gerilişi, kıyamet günü gibi sahneler betimlenmiştir.

-Denizin kıyısında bir tepenin üstünde olan Ayasofya asırlardır süren macerasına devam ediyor gibidir-

Ayasofya "Kutsal Bilgelik" anlamına gelmektedir. Komnenos Ailesinden Kral I. Manuil İstanbul Latinler tarafından işgal edildikten sonra kaçmış, bu bölgeye gelerek Trabzon İmparatorluğu’nu kurmuştur. Ardından 1250-1260 yılları arasında Manastır Kilisesi olan Ayasofya’yı inşa ettirmiştir. Fatih Sultan Mehmed’in 1461 yılında Trabzon’u fethinden sonra da kilise olarak kullanılan yapı 1584 yılında sultanın emriyle Kürd Ali Bey adlı bir ayân tarafından bir minber ve müezzin mahfili eklenerek camiye dönüştürülmüştür.

Uzun süre onarılmadığı için ibadete kapalı olan yapı 1865’de Müslüman cemaatin topladığı 95.000 kuruş ile Rum ustalar tarafından onarıldıktan sonra yeniden cami olarak hiznete girmişse de 1. Dünya Savaşı sırasında Trabzon’u işgal eden Rus ordusu tarafından depo ve askeri hastane olarak kullanılmıştır. Savaş sonrasında 1960 yılına dek cami olarak kullanılan yapının freskleri 1957-62 yılları arasında Edinburgh Üniversitesi’nden Russell Trust tarafından temizlendikten sonra Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restore edilerek 1964 yılında müze haline getirilmiştir.

2013 yılında Cuma namazının kılınmasının ardından müze statüsünü kaybetmiştir.

YARARLANILAN KAYNAKLAR: İNTERNET