UYGARLIK PİRAMİDİ

Hasan GÜLERYÜZ

*

Uygarlık Piramidi, aşama aşama insanlığın bilişsel, eylemsel, duyuşsal yükselişini simgeler. Yükseliş, doğayı anlama, anlamlandırma, büyük öğretmen doğadan öğrenerek öğretmen olmayı anlatır. Uygarlık, insanlığın akış enerjisinin anlatımı, çoklu orkestra kurabilmedir. Çoklu orkestrada bir çok enstrüman, birden çok insan bir arada büyük biri müziği ya da iki ya da iç içe üç ezgiyi, anlam öbekleri olan sözü seslendirme, onu büyük ritimle birleştirmedir.

Uygarlıklar, orkestra gibi çoklu sınıfların, katmanların, farklı iş ve meslek bileşenlerinin eş zamanlı çalışmasıyla yol alır. Yaratım üst düzeylerde gerçekleşir. İnsana ilişkin “Bilgi, Duygu, eylem” eş zamanlı işler. Bu piramit, içten içe, birbiriyle bağlantılıdır. Eğitim hedeflerini aşamalar (taksonomisi), insanlığın gereksinim sıralamasını ve genel anlamda uygarlık piramidin enerji akışını, üretim yapısını, toplumsal mutluluğu, ekoloji yapıyı ve evrensel yapıyı dikkate alır. UYGARLIK

1. Katman: Bilgi, Duygu, eylem… Doğadan öğrenmelere dayanır. Avlanma, toplama, bir araya getirme, bu süreçte suyu, toprağı, havayı, atmosfer olaylarını keşfedilir.

2. Katman: Anlama, kavrama, nasıl, neden, öteki acaba sorularını sorar insan, yanıtlarını bulur… Tohumu, ekmeyi, çimlenmeyi, depolamayı öğrenir.

3. Katman: Severek, öğrendiği bilgilere dayalı yapma, etme, kesme, ekme, biçme, dövme, otlatma, sürü oluşturma sağma… Meslekleşme, zanaat erbabı, çiftçi, çoban olma, bir arada yaşayacak kentsel yapının kurulmasıdır.

4. Katman: İç içe enerji katmanlarından oluşan bir yapının oluşunu çözümleyerek ögelerine ayırma, ögeleri birleştirerek bütüne yeniden ulaşma, bir anlamda yapılan işleri, ortaya konan ürünü test etme çalışmalarını yapma, iç tutarlığa ulaşmadır. Bir sonrasına ilişkin bir üst zihinsel ve eylemsel noktaya büyük güdülenmeyle ulaşma, alt yapı oluşturmadır.

Katman: Toplumun, insanlığın ya da küçük bir grubun ulaştığı yaşama biçimini değerlendirmeye tabi tutmasıdır. Üretimin, emeğin, üretim araçlarının yeterliliği, kalitesi, enerji gereksiniminin yeterliliği, yeni enerji kaynaklarına ulaşma, sınıfsal yapıya müdahale etme, hama madde kaynakları arayışına çıkma gibi “eylem, bilgi, isteklilik” alanlarını, süreçleri, sonuçları ele almadır.

6. Katman: Tıkanan uygarlığın tıkanıklıklarını açma, eskiyi aşarak yeni bir yapıya ulaşma, yeni ve özgün yaratımlarda bulunmadır. Buradaki üst zihinsel aktörler: düşünürler, bilim insanları, kaşifler, sorgulayıcılar, sınırlar ötesine uzanan sanatçılar, yaratıcı yöneticilerle yer alır.

Bu aşamaya ulaşamayan toplumlar, kümeler yerinde sayar, çağı ıskalar, sürdürümcüsü olduğu üretim ve yaratımı (uygarlığı) sona erer, çağ dışı kalır. Yaratıcı düzeydeki insanları yok ederek kendi varlığını sürdürmek ister. Bazı politik önderler, bildiğini, eski şarkıyı tekrar etmek ister. Toplumda iç kavgalar sürerken bir kısmı bu yeni çizgiye uyum sağlamaya çalışırlar ya da onların emek kümesini oluştururlar. Bu ölçütlere dayalı olarak çok yönlü düşünceler üretebilir, söylemler geliştirebiliriz. Buraya kadar geldiyseniz, kolay gelsin diyoruz...

*

YAZARIN Yürütmekte olduğu “Kentler Uygarlıkların Kuruluş Sürecinde” Trabzon" çalışmasıyla ilgilidir.