KOCA YUNUS

İbrahim TIĞ

• 
  

  
  

  “Hey!... Koca Yunus

Çağımın ve çağların ozanı”

Böyle tanımlıyordu Koca Yunus’u, Erganili ozan Enver Atılgan bir şiirinde.

*

“Yunus bir söz söylemiş, hiçbir söze benzemez

Münafıklar elinden, örter mana yüzünü.”

…

“Ben gelmedim dava için; benim işim sevi için

 Dostum evi gönüllerdir; gönüller yapmağa geldim.” diyen Yunus Emre, yaşadığımız dünyaya “sevgi” için geldiğini söyler. İnsanları ayrım yapmadan sevmek gerektiğini söyleyen şair, önemli olanın “sevgi” olduğunu vurgular.

“Dört kitabın manasın okudum hasıl ettim

Aşka gelince gördüm, bir uzun hece imiş”

    Yunus Emre, Anadolu Selçuklu Devleti'nin dağılmaya ve Anadolu'nun çeşitli bölgelerinde küçük büyük Türk Beylikleri'nin kurulmaya başladığı 13. yy ortalarından Osmanlı Beyliği'nin filizlenmeye başladığı 14. yy'ın ilk çeyreğine kadar Orta Anadolu havzasında doğup yaşamış Türkmen hocası, şair ve erendir. Yunus Emre uzun bir süre Hacı Bektaş-ı Veli Dergahı’nda çile doldurmuş ve dergaha hizmet etmiştir.

     Yunus Emre, Hacı Bektaş-ı Veli’nin; “İncinsen de incitme” felsefesini benimsemiş ve bu yola ömrünü koymuştur.

     Yunus'un yaşadığı yıllar, Anadolu Türklüğü’nün Moğol akın ve yağmalarıyla, iç kavga ve çekişmelerle, siyasi otorite zayıflığıyla, dahası kıtlık ve kuraklıklarla perişan olduğu yıllardır. 13. yy'ın ikinci yarısı, sadece siyasi çekişmelerin değil çeşitli mezhep ve inançların, batıni ve mutezili görüşlerin de yoğun bir şekilde yayılmaya başladığı bir zamandır. İşte böyle bir ortamda, Mevlana Celaleddin-i Rumi, Hacı Bektaş-ı Veli, Ahi Evran-ı Veli, gibi ilim ve irfan kutuplarıyla birlikte Yunus Emre, Allah sevgisini, aşk ve güzel ahlakla ilgili düşüncelerini, her türlü batıl inanca karşı gerçek İslam tasavvufunu işleyerek Türk-İslam birliğinin oluşmasında önemli vazifeler yapmıştır.    Yunus Emre, "Risalet-ün Nushiyye" adlı mesnevisinin sonunda verdiği;

“Söze tarih yedi yüz yediydi

Yunus canı bu yolda fidiyidi” beytinden anlaşıldığı kadarıyla 1240 ile 1320 yılları arasında yaşamıştır.

*

     Taptuk Emre'nin dervişidir. Hacı Bektaş-ı Veli ile ilgisi Vilayetname'den kaynaklanır ve iyi bir eğitim aldığı kesindir. Anadolu kentlerini dolaştığı, Azerbaycan ve Şam'a gittiği, Mevlana'yla görüştüğü de bu bilgiler arasında yer alır. Elimize 357 şiiri ulaşmıştır.

*

     Şiirlerinde, insan, Tanrı, Varlık Birliği, sevgi, yaşama sevinci, barış, evren, ölüm, yetkinlik, olgunluk, alçak gönüllülük, erdem, eli açıklık gibi gerçek yaşamı konularını ele almıştır.

*

    Ama günümüzde, Yunus Emre hep tasavvufi yönüyle ele alınır bu doğru bir duruş değildir. Çünkü Yunus Emre’nin felsefi yönü de ağır basar.

    Der ki:

    “Beni bende demen bende değilim

    Bir ben vardır bende benden içeri.”

*

Yazımı koca Yunus’un şu dizeleriyle noktalıyorum:

“Yunus eydür, halim yaman

Dağları bürüdü duman

İşte İncil, işte Kur'an

Seçebilirsen gel beri”