DAYANILMAZ

*

Arif DAMAR

Gözlerini ölüm bürüdü onların

korkulu rüyalarda uyanıyorlar uykularından.

Günden güne daha cana yakın

günden güne daha yaşanacak hale gelsin diye

her gün daha sağlam

daha usta

daha kahraman ellerle onarılan yeryüzü

eskisinden dar geliyor onlara

eskisinden düşman.

Ne günün ilk ışığı

ne balık sürülerinin ışıldaması suda

ne güneşe uzanan dal

ferahlık vermiyor içlerine.

Çalınan insan emeği yaşatmaz oldu

korkulu rüyalarla uyanarak uykularından

korkunç kararlar verdiler.

Karşı koymazsak eğer

tehlikededir günlük ekmeğimiz

bacamızın tütmesi tehlikededir

evimiz, aşkımız, çocuğumuz

pencerede saksı

kitap sevgisi, insan sevgisi

tehlikededir.

Gözlerini ölüm bürüdü onların

uyumak, uyanmak tehlikededir,

tehlikededir çiçek koklamak

bardakta su, ateşte yemek

bahçede güneş tehlikededir.

Tehlikededir gözbebeklerimiz

Adana'nın pamuğunu yabancılar işliyor

dokuma tezgahları tehlikededir.

İzmir'in üzümü, fındığı Giresun'un

Samsun'un tütünü tehlikededir.

Kapanıyor fabrikalar birer birer

varımız yoğumuz tehlikededir.

Fakat korkunç kararlara ve tehlikelere aldırış etmeden

boy atan başakların şarkısı devam eder

topraktan güneşe avaz avaz.

Çatlayan tohumdaki yaşamak arzusu

her zaman galip, her zaman hür,

dağlardan akan suyun sevinci

her zaman genç, delikanlı

kabına sığmaz...

Dayanılmaz

çocuğunu emziren ananın şefkatine

-yırtıcı, derin-

hilelere, ölümlere karşı gelir

memedeki çocuğun iştahı,

kudreti sonsuz,

dayanılmaz.

Ve sen gözbebeğim

sen erkek sesinle

"İşsiz kalmasın insanlar, öldürmeyelim birbirimizi." dersin

milyonların içinden

milyonlardan ve gün ışığından uzağa götürülür,

işkence görür,

hapis yatar,

sürgün edilirsin;

sevilecek şeyler değilse de bunlar

DAYANILIR...

Halbuki günden güne yaşanacak hale gelen yeryüzünde

toprağın ve insanoğlunun ümitle yarattığı her şey

çatlayan tohum, akan su,

ana şefkati, çocuk iştahı, insan tahammülü,

hayatı öven şiir,

kardeşliği söyleyen şarkı,

mücadele eden resim,

ve emekçinin yüreği, elleri, hasreti

harbe ve ölüme karşıdır

DAYANILMAZ...

*

maviADA'nın Notu:

*Yazarın emeğine duyduğumuz saygı nedeniyle bilinmesi gereken bir örnek olduğu halde bu edebiyat tarihine geçmiş ÜNLÜ ŞİİRİN BİRKAÇ KITASInı eksik yayınlıyoruz.

Özür dileriz.

YORUM:

Arif Damar’ın “Dayanılmaz” adlı şiiri, toplumcu gerçekçi damarının güçlü örneklerinden biridir.

Döneminde ses getirmiş, soruşturmaya uğramış, şairin iki yıl hapis yatmasına da neden olmuştur.

Şair, insanların üzerine çöken karanlığı, emeğin sömürülmesini ve gündelik hayatın en sıradan güzelliklerinin bile tehdit altında oluşunu çarpıcı imgelerle dile getirir.

Şiirden kısa bir alıntı:

“Gözlerini ölüm bürüdü onların korkulu rüyalarda uyanıyorlar uykularından.”

Şiirde Damar, ekmeğin, evin, aşkın, çocuğun, kitap sevgisinin ve hatta çiçek koklamanın bile “tehlikede” olduğunu vurgular. Bu huzur veren kavramların içine düşürüldüğü durum tekrarlarla okurun zihninde geliştirilir. Bu, şiirin merkezinde yer alan yaşamın bütün alanlarının kuşatma altında olduğu duygusunu pekiştirir. Direniş çağrısı: “Karşı koymazsak eğer…” dizeleriyle toplumsal mücadeleye davet vardır. sömürüsüne dikkat çekilir: Adana’nın pamuğu, İzmir’in üzümü, Karadeniz’in tütünü gibi imgelerle üretim ve yabancı sermaye ilişkisi eleştirilir.

Etkisi

“Dayanılmaz”, bireysel bir aşk ya da melankoli şiiri değil; toplumsal bir çığlık, bir uyarı şiiridir. Damar’ın dili yalın ama yoğun; tekrarlarla yükselen bir ritim kurar.

Sırası gelmişken:

Her dönem kendi değerlerini üretir. Kendi güzelliklerini, çirkinliklerini, fırsatlarını...

Bir zamanlar, kasetçilerde moda şarkıların kopyalarını sıraya girip kaydettirmedik mi? Düne kadar devletten onaylı, vergi levhalı film kayıtçılarımız yok muydu her sokakta? Sonra çok satan kitapların korsanlarını yapıp satanlar Somali'den gelenler miydi? Yani biz öyle gizli saklı çalmayı bilmeyiz, sevmeyiz de; yaptık mı, açıktan açığa, bağırta bağırta yaparız korsanlığı...

12 Eylül öncesinden hatırlarım, bazı şairlerin, özellikle devrimci olanların, insanı kalbinden yakalayan kimi dizeleri poster yapılır, peynir ekmek gibi de satılırdı. En yaygın, en kalbe dokunanlardan biri Arif Damar, öteki de Enver Gökçe'ydi. Sonradan sonradan Yılmaz Güney'in Arkadaş filminde işaret etmesiyle ünlenen Ahmet Arif ve benzerleri de boy göstereceklerdi o alanda. Renkli baskının yaygınlaştığı bir dönemde bile en sert anlamı versin diye çoğu siyah beyaz yapılırdı.

Merak ettiğim ne biliyor musunuz?

Acaba o posterlerden tonla para kazanan bir kısmı saygın yayıncılar olsa da çoğu merdiven altı, ama hepsi de posbıyıklarına kadar devrimci yayıncılar sömürdükleri o şairlere birkaç kuruş da olsa telif öderler miydi?

Hiç sanmam.

30 Yıldır bu dünyanın içindeyim, dergicilik, yayınevi yöneticiliği dahil yapmadığım iş, yayıncının en irisinden en küçüğüne, en ünlüsünden, en ünsüzüne tanımadığım kalmadı, yaşadıklarıma bakınca hala yazarlara doyurucu bir telif ödenmediğini, hatta çoğu hiç ödenmediğini düşünüyorum.

Çalmak çırpmak serbest, ama telif arama...

Daha tuhafı o dünyada mundar bir şeymiş gibi para konuşulmayan tek konudur hala... Yayınevine kitabını okunsun diye teslim ederken noterden her sayfaya onay alan yazarlar şairler gördüm ama emeğine sahip çıkanı göremedim. Yazarlar hassas insanlardır, bu nedenle onlar yönünden bakınca tamam da yayıncılara ne demeli?

Şenol YAZICI