Siyah Havyar

Siyah havyarın fabrikası Mersin Balığı

Karadeniz’de mersin balığı ve aynı türden gelen çiroz yok mu acaba? Varsa havyarları yok mu?  Karadeniz’den çıkan havyar Karadeniz balıkçılarının kara bahtını mı paylaşır? Paylaşır da fiyatta ve lezzette Hazar Denizi’nden çıkarılan siyah havyardan bu nedenle mi geri kalır? Lüks partilerin lüks mezesi siyah havyardır, kırmızı havyar değil.  Üstelik Hazar denizine ait bu lüks gıda dünya mutfaklarına Rus mezesi olarak girmiştir. Oysa İran, Azerbaycan’da havyar üreten ülkelerdendir.  Ama pazarı ve ünü Ruslar kapmış.

Geçen ay, kısa bir tatil için Azerbaycan ve Gürcüstan’a gittim.   Uçak inerken seyrettiğim manzara Asya‘nın bozkırlarına geldiğimi gözlerimin önüne sermişti. Coğrafyada okuduğumuz stepler yer yer ufak çalılar ile bezenmişti. Oysa Bakü bir sürpriz hazırlamıştı bana ve seyahat arkadaşlarıma; yemyeşil bir parklar şehri olmakla. Aliyev’ler bu tarihi şehre güzellik katmak için ellerinden geleni yapmışlar. Bakü dışına çıkmazsanız ve insanlarla sohbet etmezseniz, bir zengin ülkenin, insanlarının mutlu ve refah içinde yaşadıkları  başkentinde olduğunuzu düşünebilirsiniz. Neredeyse her evin bahçesinde olan ve at başı denen petrol kuyularının ülkeye nasıl gelir sağladığını düşünüp bu ülke için sevinebilirsiniz.

Tur otobüsümüz bizleri gece yarısına doğru otelimize götürürken yolu şaşırınca siyah sıvı petrolün şıkır şıkır aydınlattığı, siyah havyarların yendiği peri masalı ülkesi, saatin gece yarısını geçtiği Sindirella masalına dönüşüyor. Gözle görülür bir sefalet önünüze seriliveriyor. Değil siyah, kırmızı havyarın bile neden her yerde satılmadığını anlıyorsunuz. Patates almaya parası olmayanın havyar yediği nerede görülmüş? Karnı aç olanın karın tokluğu için bir dilim ekmeği bir küçük gümüş kaşıkla servis edilen siyah havyara tercih edeceği aşikâr. Petrol paralarının nereye gittiğini bulmak istiyorsanız, elindeki tek ayakkabı ile Külkedisi’ni arayan prensin arama grubuna katılıverin lütfen. 

Azıcık paralarla ve mutlu yüzlerle yaşamaya çalışan Azerbaycanlılar nazik, eğitimli, ülkelerini son derece temiz tutan cana yakın insanlar.  Her taraf şair heykelleri ile dolu.  Kerem ile Aslı öyküsünü yazan Azerbaycanlı halk şairi Kerem Dede’nin yaşadığı topraklarda olmak sevinç veriyor insana.

Edebiyat ne güzel şey. Kitaplar ne güzel şeyler. Paranın veremeyeceği zevkleri ve en iyinin tadını çıkarmanın mutluluğunu bahşediyor insana.  Son iki haftada dört roman okuyup bitirdim. İlk ikisinin tadı hala damağımda. Üçüncünün sıradanlığı çok açıktı. Ama dördüncü tam bir rezalet. Amerikalıların trashy dedikleri,  değersiz çer-çöp grubuna ait. Ben bir edebiyat tarihçisi, kitap eleştirmeni değilim. Ama iyi ve kötü kitaptan anlarım. Bunu bana çok okumak kazandırdı. Bazen gençliğimde çok sıkılarak okuduğum dünya klasikleri vardı : Thomas Hardy’nin Tess’i,  Gustave Flaubert’in Madame Bovary’si gibi. Sait Faik Abasıyanık, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Reşat Nuri Güntekin ve niceleri. Kimi ödev, kimi hediye edilen kitaptan dolayı, kimi de sırf hava atmak için, gençliğimizde, kitaplarını yutarcasına okuduğumuz yazarlar. İyi ki büyük bir açlıkla okumuşum. Şimdi iyi bir romanı, öyküyü, şiiri okumanın zevkini iliklerime kadar hissediyorum.

Azeri kardeşlerimiz gibi bizler de Türkiye’de siyah havyarın tadını bilmeyiz. Şampanya eşliğinde sunulsa da iyi mi kötümü anlamayız, çıldırtıcı lezzeti var mı bizi ilgilendirmez. Damak tadımıza çocukluktan, gençlikten yerleşmemiştir. Ama eğitime, edebiyata sarılan herkes, ileri yaşlarında, iyi yazılmış bir kitabın sayfalarından çıldırtıcı zevkler alabilir.

Bakü güzel. Kısa tatillerde gidip hoş vakit geçireceğiniz bir şehir.  Zerdüşt tapınağı Ateşgâh’ı, Kız Kalesini, Edebiyat Müzesini, Minyatür Kitap Müzesini ve rehber kitaplarda bilgisini bulacağınız diğer yerleri gezebilirsiniz.  Genç ve sağlıklı iseniz ve dizlerinizi bükmekte (Özür dileyerek belirteyim: Alaturka tuvaleti kullanmakta) merdiven çıkmakta sorununuz yoksa Gence ve diğer yerleşim yerlerini görmek için Bakü dışına da çıkın. Doğanın ve küçük yerlerin de size sunacağı güzellikler var.    

 Giderseniz iyi tatiller. Ama nerede olursanız olun, iyi okumalar.  

29 Ekim 2019, BURSA