Her Şey Mevsiminde

Her şey mevsiminde gerek; iyi şeyle ve onlarla beraber her şey. Benim artık dua kitabıyla işim kalmadı.

Quintius Flaminiun’un, ordusunun başında savaşa hazırlanırken bir kenara çekilip Allah’a dua ettiğini görmüşler; savaşı kazandığı halde, yine de ayıplamamışlar bu davranışını.

Bilge, iyi şeylerde bile bir ölçü gözetir.

Juvenalis

Eudemonidas, Xenokrates’in pek ihtiyar halinde, okula derse koştuğunu görmüş de: “Bu adam hâlâ öğreniyor, ne zaman bilecek?” demiş.

Philopoimenes de, Kral Ptolemaios’u, her gün silah kullanıp vücudunu işletiyor diye övenlere demiş ki: “Bu yaşta, kralın silah talimleri yapması övülecek bir şey değil; onun yapacağı iş artık silahları kullanmaktır.”

Bilgeler der ki, genç hazırlanmalı, ihtiyar yaşamalı. İnsan tabiatında bilgelerin gördükleri en büyük kusur da arzularımızın durmadan yenilenmesidir.

Her gün hayata yeniden başlıyoruz. Öğrenmek ve arzu etmek iyi ama, ihtiyarladığımızı da unutmamak gerek. Bir ayağımız çukurdadır, hâlâ içimizde yeni istekler, dilekler doğar.

Ölüm karşına gelmiş,

Sen mezarını düşünecek yerde

Mermer yontturup evler yaptırmaktasın.

Horatius

Benim en uzun vadeli niyetlerim nihayet bir seneliktir; artık göçmeye hazırlanıyorum.

Yeni umutlara düşmekten, yeni işlere girişmekten kaçınıyorum; bıraktığım her yeri son defa selamlıyorum; benim olan her şeyden her gün biraz daha elimi çekiyorum.

Bir hayli zamandır artık ne bir şey kaybediyor

Ne de bir şey kazanıyorum;

Kendisinden çok

Görmüyor muyuz

Seneca

Yaşadım, talihin bana yürüttüğü yol bitti.

Vergilius

İhtiyarlığımın bana verdiği bütün ferahlık, hayatı bulandıran arzu ve endişelerden birçoğunu söndürmüş olmasıdır: Dünyanın gidişine, servete, büyüklüğe, bilime, sağlığa, kendime ait tasam kalmadı. İnsan da var ki, ebedî olarak susmayı öğreneceği bir zamanda konuşmayı öğrenmeye kalkar.

İnsan her zaman öğrenmeye devam edebilir; ama öğrenciliğe değil: Alfabe okuyan bir ihtiyarın hali gülünçtür.

Zevkler insandan insana değişir,

Her şey her yaşa uygun düşmez.

Gallus

Öğrenmek gerekirse, durumumuza uygun bir şey öğrenelim; ihtiyarlıkta öğrenim ne işe yarar diye sordukları zaman biz de, “Hayattan daha iyi, daha rahat ayrılmaya” diye cevap verebilelim. Genç Kato ölümünü yakın hissettiği bir sırada, eline geçen bir Platon diyaloğunu, ruhun ölmezliği üstüne olan diyaloğu, bu maksatla okuyordu. Sanılmasın ki Kato çok daha evvelden kendini ölüme hazırlamamıştı; hayır, ondaki kadar metinlik, kendinden eminlik ve olgunluk Platon’un yazılarında yoktur; bu bakımdan onun bilgisi ve yürekliliği felsefenin üstünde idi.

Bu diyaloğu okumakla ölüme hazırlanmıyordu; ölüm düşüncesiyle uykusuna bile aralık vermeyen bir insan gibi, hiç istifini bozmadan her gün yaptığı işlerden biri olan okumasına rastgele bir kitapla devam ediyordu.

Pretörlükten düştüğü geceyi oyunla geçirmişti; öleceği geceyi de okumakla geçirdi: Hayatını kaybetmek onun için mevkiini kaybetmekten farklı bir şey değildi.

(Montaigne, “Denemeler”)