ABBAS SAYAR

YILKI ATI

1 Güneş yine sırtından yüreğine girdi. Bir hoş oldu içi. Dönüp, yaklaşmakta olan hayvanlara baktı. Tayını aradı. Tozdan hiç birini seçemedi. Başını önüne çevirdi, yine daldı... Kırat, yaklaşıp boynunu ve burun sırtlarını koklayıncaya kadar hareketsiz durdu. Kırat ile göz göze geldiler. Birden huysuzlaştı. Başı ile Kıratın başını itti. Sürekli, acı acı kişnedi. Döndü, yürüdü, diğeri peşini bırakmadı... Tayı görülmüyordu yine. Anasına güç olur, peşine takılıp eve gelir diye bırakmıyorlardı. Öğle güneşinin geçici sıcaklığı kısrak’ı yeniden canlandırdı. Durgun, düşünceli hali sona erdi. Başı istekle yere eğildi. Dudakları, yarı yarıya toprağa bata bata kuru, ince, bölük ot parçalarını topladı. Otun böyle kıl ucu olduğu günlerde sığır otlakiye ve ekin kökü kalmış tarlalarda bir geniş gidiş dönüş çizgisi çizer. Bir hayvan topluluğu sürekli yürüyüş içinde görülür. Bahar ve yaz aylarının dinlendirici çobanlığı yoktur. Artık, sık sık çobanın “oohaa, çüüşşs, höösstt” sesleri hayvanların kulaklarını yara eder. Yüzlerce hayvan başının bir eğilip kalktığını, isteği tükenmiş ayak inciklerinin birbirine çarpa çarpa yol aldığını görürsünüz... Hayvanların başları bir süre toprak üstünde kaldı. Çobanın sesi bu kez onları ilgilendirmiyordu. Nereye? Diyordu çoban. Nereye Kaşifinoğlu? - Devrik köyüne Tombak Emmi bir alacak işim var da… Tombakişi alaya aldı: - Yaa, dedi, herif de kaç gündür para gailesinde idi. Hazırlandı, senin varmanı bekliyor. Belki de köyün kehinde karşılar seni... Çifte tavuk kesmiş şerefine.. Koyun yoğurdu çaldırmış... Kaba minderler serdirmiş.. Sonra ciddileşti: - Git, gitmeye emme, nerde borcunu bilen? Elini versen kolunu alamazsın bu milletin elinden... Hepsi dinsiz, hepsi imansız.. Var gör alacağını iste.. Herifçioğlu seni bir de borçlu çıkarsın da gör... Nerde hak bilen? Hele Devrikliler mi? Tüm bir âlem bilir haksızlıklarını... Allah zulumlarından Ümmeti Muhammedi esirgesin... Git, git bakalım!.. Çıkmayan canda umut var hani... Gözü, elinde almaksızın Dorukısrak’a takıldı: - Ula, dedi. Kaşifînoğlu, senin işin rast gidecek... Ne yayan yapıldak tepersin o yolu? Bin Üssüğünoglu’nun Kısrak’a. Git gidebildiğin yere kadar... Canının istediği yerde bırak... Doru bu yıl İrbaam’ın zekatlığı.. Vay dini kırık dürzü, vay kerhaneci İrbaam, bir zamanlar Doru’nun tırnaklarını yalıyordu. Namıssızı adam eden bir kısrak... Simdi kuşun kurdun yemi... Vay olmam diyesice zalim, vay ırzı kırık vay.. Kaşifinoğlu, Tombak’ın sözlerini tasdikledi: - Yapar, dedi. Yapar. Her bir kötülük gelir elinden... Kimin piçi ki gâvur?.. Sonra Doru’ya yaklaştı. At hiç oralı olmadı. Atlayıp üzerine binişine ses çıkarmadı. Beli hafiften eğildi. Tombak Emmiye eyvallahı çökertip Kaşifinoğlu yola düştü. At. boynu eğik, gaylesiz gidiyordu. Yürüyüşü fena sayılmazdı. Bir süre tozlu dağ yolunda gittiler. Küçük bir tepeyi aşınca Devrek Köyü göründü, önce atla köye dek gitmek geçti aklından. Sonra kendi kendine güldü: - Adama gülerler adama... Gemsiz, yularsız, eğersiz, mindersiz atınan yola çıkmış deyi. Aşağı atladı. Kısrak’ın başını tepe yönüne çevirdi. Kıçına eliyle yalandan vurdu:

-Hööst, dedi. Hööst hösst... Konuşmaya başladı yeniden: - Dorukısrak’ın gençliğinde şu İbraam rafazısına varıp da ‘İbraam ağa şu atın tüyünü okşayım deseydim, ‘Ulan siktir deyyus’ derdi, üzengisine ayak bastırmazdı kimseyi.. Eee, gör gel... Tanrıya havale etmeli her işi. Doru beş on adım gitti, başını toprağa eğdi. Birkaç ot kökünü kokladı. Koparmaktan vazgeçti, tepeye doğru yürüdü. Tepenin ufka açılan yerinde durdu. Güneş başını alıp gitmiş, boşlukta son ışıkları kalmıştı. Işıklar iplik iplik gözlerine doldular. Başını dikleştirdi, boşluğa uzun bir kişneme bıraktı. Sesler ışıklarla oynaştılar. Bu akşam geçen günlerin tersine hava ılıktı. Bulutlar gökyüzüne bağdaş kurmuş gibi idiler, gideceğe benzemiyorlardı. Doru bir heykel donukluğuna büründü. Ve yağmur teklemeden düşünceye dek kıpırdamadı. Çok geçmeden bulutlar sicim sicim çözülmeye başladılar. Doru kulaklarını dikti. Günün gözünde oynaşan son gıklarından arta kalan birkaç kıvılcım karanlığa iplikler halinde uzandı. Yeniden kişnedi. Koşarcasına yola düştü. Gitmiyordu. Götürüyorlardı... Yağmur aralıksız iniyordu. Bir boy ıslandı. Yüz kez suya batırılmışa döndü... Gövde yüzeyinden deli karanlığa görünmez bir buhar dağılıyordu. Şoseye geldiğini anladı. Hızını azalttı ve sonra durdu. Köyün fersiz ışıklarına tiksinti ile karışık bir istekle baktı. Gözünden yine kıvılcım fırladı. Yolun ıslanmış taşlarında nalsız tırnaklarının sesleri duyuldu. Koşuyordu… Köyün hemen altından geçen deredeki suları hışırtı ile yardı. Hızı azalacağına arttı. Köye girdi, evin kapısına başı ile vurdu. Ev, kendisinindi. İbrahim kadar, karısı çoluğu, çocuğu, öküzler, inekler, keçiler, tavuklar kadar Doru kısrağındı bu ev. Bu kapı, İbrahim’den önce kendisine açılmalıydı. Başını geri çekti. Kapı sürgülüydü. Kıçını döndü, üstüste birkaç çifte fırlattı. Yine bir tahtası kırıldı kapının. Açılmadı. Zaten o da kapının açılmasını beklemeden yürüdü. Hırsla kişneyerek bir aralığa saptı. Köpek sesi bile duyulmayan köy sokaklarında bir süre Doru’nun sesi dolaştı. Uyuyanları homurtularla uyarttı. Uyumayanlar hemen konuşmaya başladılar: Fadişinoğlu: -İrbaam’ın Doru, dedi. Jandarma Ahmet Çavuş’un karısı: - Sefil ortalarda, dedi. - Gâvura kurban olsun, dedi Molla Mustafa’nın Bekir. Karısı: - Merhameti var gâvurun, dedi... Bekir: - Bu murtatta zırnığı yok, dedi. İncenin Osman: - İrbaam, bu ata zulm eder, ahir Allah çektirir bu dürzüye, dedi... Kardeşi: - Ona ne şüphe, dedi. Biri: - O bir tarafta çeker, dedi... - Ağızsız dilsiz hayvan, çoluğuna, çocuğuna merhameti var mı? Nankör dürzü. Doru yarış kazanınca tırnaklarının altını yalardı... Doru adam etti Üssüğün İrbaam’ı, babası ne boklu sanki? Kurttan kurt doğar. -Ulan şu atı içeri alsak mı? -Senin nene gerek ağam! O kerhaneciden her bir kötülük umulur. Atımı çaldı diye feryadı bırakır alimallah. - Umulur kerhaneciden. - Umulur. Dorukısrak köyde fazla durmadı. Bir boy sokakları dolaştı. Sonra köyü çıktı. Geldiği yöne doğruldu. Yağmur olanca hızıyla yağıyordu. Kısrak oralı olmadı. Dere kıyısına geldi. Yarım saat önce bir çırpıda geçtiği su, gözünde büyüdü. Kıyıdan aşağı doğru yürüdü. Bir süre gitti böyle. Yine, gaylesizlik sardı içini. Önüne bir bağ evi çıktı. Yel tutmaz yönüne geçti. Gövdesinin yarısı yağmurdan kurtuldu. Gece yarısına doğru yağmur dindi. Bulutlar doğuya doğru kayıp gittiler. Koyu mavi, parlak bir ay çıktı ortaya. Gökyüzü iyice yıkanmış, tozdan topraktan arınmıştı sanki.. (…) (Yılkı Atı, 1971)

YUKARIDAKİ ALINTI BURADAN YAPILMIŞTIR

*

BİR YOZGAT SEVDALISI

Yusuf Aksoy

*

Bazı sanatçılar vardır ki, ulusal ya da evrensel boyutta ürünler verseler de daha çok doğup büyüdüğü yerle anılırlar. Bana göre bunun birinci nedeni doğup büyüdüğü yöresinin dili ve kalemi olmasından, ikinci nedeni ise çıkış aidiyetini koparmadan başladığı yöreden dolayı bir ahde vefadır. Abbas Sayar, 21 Mart 1923’te Yozgat’ta doğmuştur. 1941’de liseyi Yozgat’a bitirdikten sonra İstanbul’da dört sömestri Türkoloji öğrenimi görmüştür. İstanbul’da gazeteciliğe de başlayan Sayar, daha sonra İstanbul’da çıkardığı gazeteyi Yozgat’ta matbaa kurarak orada çıkarmaya devam etmiştir. Buradan da anlaşılacağı gibi yazın yaşamı boyunca Yozgat ve İstanbul özellikle vazgeçemediği iki şehir olacaktır Sayar’ın.

Uzun süren yazın dünyasında şiirle çıktığı yolculuğa romancı, gazeteci ve ressam kimliği ile devam etmiştir usta sanatçı. Yazmak, haber ve resim yapmak onun için bir tutkuydu. Yapıtları Köy Edebiyatı kategorisinde değerlendirilen şair-yazar, Cumhuriyetin kuruluş dönemindeki feodal kültürden yavaş yavaş kapitalizme geçiş sürecinin kültürel dönüşümlerine de ışık tutmaya çalışmıştır ürünlerinde. Kısa bir süre bir Demokrat Partili olarak politikayla da ilgilenmiş olsa da, politikada dönen kirli oyunlara tahammül edememiş ve çekilmiştir. 1989’da ikinci kez evlenerek Ayvalık’a yerleşerek yazın ve resim yaşantısını burada devam ettirmiştir. Ayvalık, Antalya, Ankara ve İzmir’de resim sergileri açmıştır. 12 Ağustos 1999 tarihinde İzmir’de aramızdan ayrılan Abbas Sayar’ın mezarı Yozgat’ta bulunmaktadır.

Abbas Sayar’ın sekizi roman, altısı şiir olmak üzere on dört yapıtı, yüzlerce gazete yazısı ve onlarca tablosu vardır. Abbas Sayar 1970’te Yılkı Atı adlı romanıyla adını duyurdu. Yılkı Atı’nda; Orta Anadolu kenti olan Yozgat'ın sorunlarını; Anadolu köylüsünün yoksulluğunu, yoksulluğun dayattığı kaygan kültürü, çaresizliği, acıyı hisseden, duyguları olan atların çektiği eziyetleri Yılkı Atı öykülemesi üzerinden işlemektedir. Yazar, yerel ağızla ve şiirsel bir dille okuyucuya keyif veren bir tatta anlatmaktadır dönemi, karakterleri, olay ve olguları.

Abbas Sayar, Yılkı Atı ile ilgili: “ Yılkı Atı romanımla topluma bir San’at hizmeti yaptığım kanısındayım. Boş bir hikaye değil Yılkı Atı … Boş laf etmedim Yılkı Atı ile … Beni tanıyanlar, beni sevenler mutlaka bu romanımı okumalıdır. Zirâ: ben biraz da Yılkı Atı’yım," demektedir.

Yılkı Atı romanıyla 1971 tarihinde TRT Roman Başarı Ödülünü almıştır. Diğer Romanları olan Çelo ile 1973 de TDK Ödülünü, Can Şenliği ile de 1975 de Madaralı Roman Ödülünü kazanmıştır. Yılkı Atı’yla birlikte beni özellikle etkileyen ikinci romanı, Yozgat Var Yozgatlı Yok adlı romanıdır. Bu romanla doğup büyüdüğü Yozgat kenti başta olmak üzere tüm Anadolu kentlerinin ekonomik, kültürel ve sanatsal gelişimden izole edilmesini acı ama gerçek bir söylemle anlatmaktadır. Önemli yazın ve sanat yapıtlarının bahsedilen dönemin aynası, belgesi olduğu bilinir. Bu anlamda yazın ve sanat yapıtlarının tarihçilere araştırmalarında en yakın olan disiplindir, diye düşünüyorum. Özellikle resmi tarihçilerin eksikliklerini ya da bilinçli olarak ‘es’ geçilenleri yazın ve sanat yapıtları bir şekilde bizlerle buluşturur. “Güneş balçıkla sıvanmaz” ı bir şiirin, bir romanın, içinde; bir film sahnesinde ya da bir resimde görebiliriz.

‘Yozgat Var Yozgatlı Yok’ romanında Yozgat ve diğer Anadolu kentlerinin çok dilli, çok kültürlü geçmişini, o dönemin zenginliklerini ve barış içindeki ortak yaşantının tarumar edilişinden sonraki zavallı halini görmekteyiz. Romandaki ifadeyle 19.yüyılın başlarında “Anadolu’nun Paris’i” olan, altın ve gümüş işlemeciliğinin Van ile birlikte merkezi olan Yozgat, belli sokaklarında çok sayıda evden keman ve ud sesleri yükselen, bolluk ve zenginlik içinde, yerleşmek için tercih edilen mutlu Yozgat şimdi nerelerde? Abbas Sayar, sesinin yettiği volümle yine Yozgat yöresinin söylemleriyle ne de güzel anlatmaya çalışmış. Emeğine sağlık.

Bir gazete yazısında “ Ben kendime baktıkça Yozgat’ı, Yozgat’a baktıkça Türkiye’yi görüyorum” serzenişiyle ülkenin hak etmediği gerçekleri dile getiriyor; kendince de bunların nedenlerini, sonuçlarını ve çözüm yollarına dair önerileri söylemekten çekinmiyor. Tarihe film gibi bakanların çokluğundan ve gerçeklere bakanların azlığından dolayı çoğunluğumuz hala birer yılkı atıyız. Abbas Sayar; köylünün, araçlaştırılarak eziyet edilen zavallı hayvanların perişanlığını ve kimlikleri yiten kentlerin dününü bugününü anlatmamış bize sadece, bizi oralara çağırmış aynı zaman da …

Abbas SAYAR

Şair ve yazar.

(D. 21 Mart 1923, Yozgat - Ö. 12 Ağustos 1999, İzmir).

N. Abbas Sayar adıyla şiirler yayımladı. Yozgat Lisesini bitirdikten sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde okudu, ancak öğrenimini yarım bıraktı. 1941 yılında ilkokul öğretmenliği, daha sonra İstanbul’da matbaacılık yaptı. Yozgat’ta Bozlak gazetesini çıkardı. Yine Yozgat’ta çıkardığı Bozok gazetesinin yayınını kırk dört yıl (1952-96) sürdürdü.

İlk şiirleri 1947’de yayımladığı Gönül Sandalı adlı kitabında yer aldı. Diğer ürünlerini çeşitli dergilerde yayımladı. Can Şenliği eseri sahneye uyarlandı. Filme de alınan Yılkı Atı adlı eseriyle 1971 TRT Roman Başarı Ödülünü, Çelo ile 1973 TDK Roman Ödülünü, Can Şenliği ile de 1975 Madaralı Roman Ödülünü aldı. 1995 yılında Edebiyatçılar Derneği tarafından kendisine Onur Ödülü Altın Madalyası verildi. Ayvalık Lisesinde edebiyat öğretmenliği yapan Ender Sayar (Atabek) ile evliydi. 1976 yılında çeşitli Avrupa ülkelerini gezip gördü. Türkiye Yazarlar Sendikası, PEN Kulüp, Edebiyatçılar Derneği üyesiydi.

“Genellikle büyük öykü niteliğinde görülen bu yapıtında (Yılkı Atı) yeni dili, başarılı çevre betimlemeleriyle orta Anadolu gerçeklerini yansıtırken, olumlu olumsuz kişileri, koşulları içinde ele aldı. Onların ruhsal durumlarını yansıtırken özentiye ve gereksiz uzatmalara, gerçeği saptıran çözümlemelere düşmedi. Edebiyatımızda rastlanmayan bir doğallıkla atların dünyası, ilişkilerini, değişik olaylar karşısındaki değişik durumlarını yansıttı. Bu başarısını öteki romanlarında sürdürmeyi bildi.” (Şükran KURDAKUL)

ESERLERİ:

ŞİİR: Gönül Sandalı (1946), Sereserpe (1953), Gibi (1965), Şey (1966), Neco’ya Mektuplar (1990), Boşluğa Takılan Ses (1991), Şiirler (2002).

ÖYKÜ: Yorganımı Sıkı Sar (1977).

ROMAN: Yılkı Atı (1971), Çelo (1973), Can Şenliği (1975), Dik Bayır (1977), Tarlabaşı Salkım Saçak (1987), Anılarda Yumak Yumak (1990).

DENEME: Noktalar (vecizeler, 1991), Eli Yür El de Yüzü (2003).

KAYNAKÇA: TDE Ansiklopedisi (c. 7, 1976-98), Atilla Özkırımlı / Türk Edebiyatı Ansiklopedisi (1982), Seyit Kemal Karaalioğlu / Resimli Türk Edebiyatçılar Sözlüğü (1982), Yurt Ansiklopedisi (c. X, 1984), Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), TBE Ansiklopedisi (2001), İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) - Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007) – Ünlü Edebiyatçılar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 4, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013).

*

Bu bölüm BURADAN alınmıştır

*

DERLEME: Yusuf AKSOY

DÜZENLEME: Aycan AYTORE